Beroepscollege Leystede, één van de vmbo’s in Leiden, werd afgelopen november bezocht door een team van vier visitatoren. Het was een van de eerste van een reeks collegiale visitaties waarin alle v(s)o scholen in de regio een keer aan de beurt komen. Dat is de inzet van Samenwerkingsverband V(S)O Duin- en Bollenstreek en Samenwerkingsverband vo regio Leiden, die dit in het kader van kwaliteitsbeleid samen initieerden en faciliteren. Remco Hulsbergen, directeur van Leystede, en visitator Yvonne Borst vertellen hoe de visitatie in z’n werk ging en wat het hen heeft opgeleverd. “Dit is echt win-win.”

Toen Yvonne, teamleider op de Leo Kannerschool VSO in Oegstgeest, kennisnam van de mogelijkheid om deel te nemen aan een visitatieteam, heeft ze zich opgegeven voor de training die de samenwerkingsverbanden voor visitatoren hadden georganiseerd. “Ik zag het als een kans”, vertelt ze. “Het leek me heel leerzaam om bij een andere school in de keuken te kijken. Na de training heb ik me aangemeld voor de visitatie van Leystede.”

Remco Hulsbergen (l) en Yvonne Borst (r)

De ontwikkelvraag

Remco had zijn school in diezelfde periode aangemeld voor een collegiale visitatie. “Een belangrijk speerpunt in ons schoolplan is de versterking van het pedagogisch klimaat”, vertelt hij. “In dat kader zijn wij dit schooljaar gestart met handelingsgericht werken. We waren benieuwd hoe dat er na drie maanden voor staat: in hoeverre is het bij de collega’s geland? Hoe leeft het bij hen? En wat merken de leerlingen er al van? Met het MT en het team passend onderwijs – zo noemen wij ons ondersteuningsteam – hebben we voor de visitatie de volgende ontwikkelvraag geformuleerd: welke effecten zien we nu al van de inzet van handelingsgericht werken wat betreft het versterken van het pedagogisch-didactisch klimaat in de lessen en in de school?”

De voorbereiding, uitvoering en afsluiting van de visitatie werden ondersteund door een procesbegeleider, Gijs Bouwer van B&T organisatieadvies, die de samenwerkingsverbanden hiervoor hebben aangesteld. Hij was bijvoorbeeld aanwezig bij de onlinesessie waarin de school de ontwikkelvraag heeft geformuleerd, bij de voorbereidingsbijeenkomst van het visitatieteam en op de visitatiedag zelf. Ook heeft hij het eindverslag geschreven. De procesbegeleider is heel belangrijk geweest, vinden Remco en Yvonne. “Hij brengt expertise in, maar neemt ook veel uit handen”, zegt Yvonne. “Als hij er niet zou zijn, is zo’n visitatie voor het visitatieteam een behoorlijke belasting in tijd. Nu viel dat mee.”

Intensieve dag

Het visitatieteam ontving vooraf de ontwikkelvraag en de benodigde informatie, zodat de visitatoren zich goed konden inlezen. “Na lezing van de stukken, hebben we de visitatie inhoudelijk voorbereid in een bijeenkomst met de voorzitter van het visitatieteam, de procesbegeleider en de school”, vertelt Yvonne. “Wie willen we spreken? En welke vragen willen we stellen? We hebben ook nog wat aanvullende informatie opgevraagd. Aan de school hebben we doorgegeven dat we zowel leerlingen als docenten wilden spreken.”

Het was een intensieve dag. Na een kop koffie om 8.30 uur en een rondleiding door de school, voerde het visitatieteam in (wisselende) tweetallen zes gesprekken met panels, die door de school waren samengesteld: vier docentenpanels en twee leerlingenpanels. “Er waren twee panelgesprekken tegelijk ingepland, dus als visitator voerde je in totaal drie panelgesprekken”, vertelt Yvonne. “Tussen de panelgesprekken was er tijd ingepland om een kort verslag te schrijven: wat is ons opgevallen? Aan het eind van de dag hebben we als visitatieteam de bevindingen met elkaar besproken en hebben we de eerste conclusies en adviezen teruggegeven aan de school. De procesbegeleider heeft achteraf een uitgebreid verslag gemaakt van de visitatie.”

Mooie input

“We hebben veel nuttigs teruggekregen en hebben nu echt een beeld van hoe de collega’s handelingsgericht werken ervaren”, vertelt Remco. “Ze blijken daarin behoorlijk te verschillen, dus de neuzen moeten nog meer dezelfde kant op komen te staan. Verder is duidelijk geworden wat de collega’s nodig hebben om handelingsgericht werken goed in praktijk te brengen en dat zij behoefte hebben aan professionalisering op dit gebied. Ook van de leerlingen kregen we mooie input. Zij weten niet wat handelingsgericht werken is, maar kunnen wel aangeven of ze zich gezien voelen en of ze het idee hebben dat de docenten weten wat ze nodig hebben. We zijn blij met de opbrengsten van de visitatie en gaan ermee aan de slag. Het was trouwens ook heel mooi om te horen dat de visitatoren zelf ook hebben geleerd van de visitatie. Het was echt win-win.”

Yvonne bevestigt dat. “Doordat de collega’s en de leerlingen heel open met ons hebben gesproken, is er veel uitgekomen. Voor de school, maar ook voor mijzelf. Want ik vond het heel leerzaam om te zien en te horen hoe dingen op een andere school gaan. Zo zag ik bijvoorbeeld dat Leystede de schoolregels heel mooi en beeldend op 1 A4-tje heeft vormgegeven. Maar ook heb ik de kracht van de gezamenlijke aanpak gezien. Collega’s reageren, bijvoorbeeld als het gaat om hoe je je gedraagt in de gang, allemaal op dezelfde manier op leerlingen doordat daar duidelijke afspraken over zijn gemaakt. Zo zijn er verschillende dingen die ik na de visitatie op mijn eigen school heb opgepakt. Je gaat anders naar je eigen organisatie kijken: hoe zit dat eigenlijk bij ons?”

Kwetsbaar opstellen

Remco ziet ook een bredere opbrengst. “Als scholen in de regio vaker bij elkaar gaan kijken, ontstaat er openheid over waar scholen staan in hun ontwikkeling. Dat is heel gaaf, want daarmee creëer je samen een cultuur waarin je veel van elkaar leert. Ook leg je veel nieuwe contacten binnen de regio. Alles voor een optimale begeleiding van het leerproces van onze leerlingen. Je moet je als school trouwens wel kwetsbaar durven opstellen. Als je dat doet, is collegiale visitatie echt een kans om verder te komen. Kwetsbaarheid en integriteit zijn heel belangrijk.”

“Je merkt dat mensen lastige dingen in eerste instantie makkelijker bespreken met iemand van buiten de organisatie”, voegt Yvonne toe. “Het mooie is dat het daarna minder moeilijk is om het punt binnen je eigen organisatie aan de orde te stellen.”

Meer informatie over de collegiale visitaties:

Jeroen van ’t Wout, beleidsregisseur